'Seksuele geaardheid kun je niet bewijzen met documenten'

Nederland biedt bescherming aan mensen die hun land van herkomst ontvluchten vanwege hun seksuele geaardheid of genderidentiteit. De IND beoordeelt of iemand met dat asielmotief in aanmerking komt voor een verblijfsvergunning. ‘En dat is niet makkelijk’, vindt Astrid. ‘Want iemands seksuele geaardheid kun je niet bewijzen met documenten.’ Als lhbti-coördinator adviseert ze haar collega’s bij dit soort asielzaken en geeft ze trainingen en workshops over dit onderwerp. Dat doet ze als extra taak bovenop haar baan als hoor- en beslismedewerker.

Het authentieke verhaal

‘Er was eens een man die moeite had om zijn gevoelens onder woorden te brengen’, vertelt Astrid. ‘Hij zei dat hij boos was, omdat ‘zichzelf’ zijn onmogelijk is in zijn land van herkomst. Maar zo’n uitspraak alleen is niet voldoende in een zaak met seksuele geaardheid als asielmotief. Dat geeft namelijk weinig inzicht in de werkelijke emoties en ervaringen van die persoon. Maar ik zag aan zijn hele lichaam dat er meer achter zat, dus ik vroeg hem hoe die boosheid zich uitte. Daarop beschreef hij hoe hij naar zijn slaapkamer ging, op zijn kussen sloeg en erin schreeuwde. Die lichaamstaal ondersteunde zijn verhaal en dat zijn de details die me helpen de geloofwaardigheid daarvan te beoordelen. Dat is precies waar het om gaat bij lhbti-zaken: de emoties en het authentieke verhaal.’

Elk mens is anders

Daarmee beschrijft Astrid ook direct de complexiteit van lhbti-zaken, want persoonlijke ervaringen en gevoelens kunnen niet met harde bewijzen ondersteund worden. Hoe beoordeel je dan de geloofwaardigheid van iemands geaardheid? ‘Dat is de grootste uitdaging in mijn werk’, vindt  Astrid . ‘Elk mens is anders en elk mens uit zich anders. Daarom spitsen we onze vragen zo veel mogelijk toe op de individuele situatie. We luisteren naar wát iemand zegt, maar kijken ook naar de manier waaróp iemand dat dan zegt. En alle lhbti-zaken worden na het gehoor ook nog besproken door een coördinator, zodat ze nog zorgvuldiger en met de juiste expertise worden beoordeeld.’

Onbeschrijfelijk gevoel

Al tijdens haar studie voelde Astrid zich erg betrokken bij mensen- en vluchtelingenrechten. Ze wilde haar carrière wijden aan het helpen van mensen die op de vlucht zijn voor vervolging en geweld en vond bij de IND haar droombaan. ‘Ik krijg hier de mogelijkheid om echt een verschil te maken in het leven van kwetsbare mensen. Ik herinner me nog goed een gesprek met een jonge man die vanwege zijn seksuele oriëntatie gevlucht was. Hij was gespannen en zo angstig dat hij zijn verhaal bijna niet durfde te vertellen. Het is dan belangrijk om geduldig te zijn, tijd voor iemand te nemen en te zorgen voor een veilige sfeer. Aan het eind van dat gehoor zag ik het gewicht gewoon van zijn schouders vallen. Hij was zo opgelucht en dankbaar. Dat gevoel, dat ik iemand kan helpen en beschermen, is onbeschrijfelijk.’

Ruimte voor humor

‘Het zijn ook niet alleen maar zware gesprekken’, lacht Astrid. ‘Er is ook ruimte voor humor. Zo was er bijvoorbeeld een lesbisch stel waarbij de partners verschillende herinneringen hadden aan het moment waarop ze voor het eerst ‘ik hou van je’ tegen elkaar zeiden. Eén van hen vertelde mij enthousiast dat zij degene was die dat als eerste zei, terwijl ze samen in een auto op het strand zaten. Haar partner noemde juist een ander moment. Toen mijn collega daar in een ander gehoor op doorvroeg moest die vrouw heel hard lachen en riep ze uit ‘Oh, ja zij noemde zeker dat verhaal met de auto? Ja, dat haalt ze altijd aan’. Nou, dan weet je dus ook dat je een authentiek verhaal te pakken hebt. De manier waarop mensen dan stralen zodra ze over hun partner vertellen, spreekt soms boekdelen.’

Meer dan een baan

Astrid zit voorlopig nog helemaal op haar plek bij de IND. Ze werkt sinds 2019 als hoor- en beslismedewerker en werd in 2021 lhbti-coördinator. ‘Mijn collega’s en ik zetten ons met hart en ziel in’, vertelt ze. ‘Voor mij is deze functie eigenlijk veel meer dan een baan. Het is een passie. Het geeft me zo’n goed gevoel om te weten dat ik hier van nut ben. Of het nu gaat om het geven van advies aan collega’s, het horen van een asielzoeker of het verbeteren van een procedure, ik draag hier bij aan een eerlijker en menselijker asielproces. Daar ben ik trots op.’

Meer weten over lhbti-zaken bij de IND? Lees dan ook het achtergrondverhaal Seksuele gerichtheid als asielmotief.