Trendanalyses, beleidsmonitors en evaluaties

Naar aanleiding van een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State moeten vreemdelingen die via een Nederlandse luchthaven het land inreizen en langer dan 90 dagen aan boord van een zeeschip in een Nederlandse zeehaven verblijven, gaan beschikken over een verblijfsvergunning. Deze vreemdelingen, zogeheten Zeevarenden, worden in opdracht van een werkgever (rederij) ingevlogen om specifieke werkzaamheden te verrichten. Naar aanleiding van de beoogde aanpassing heeft de DGM de DG IND verzocht om een uitvoeringstoets uit te voeren. Het doel van de toets was het in kaart brengen van de uitvoeringsgevolgen voor de IND en de aanvrager. Daarnaast maakte de handhaafbaarheid van de regeling een nadrukkelijk onderdeel uit van deze uitvoeringstoets.

In deze uitvoeringstoets is de impact op de uitvoeringsorganisaties van de (voorgestelde) wijzigingen voor nareis van gezinsleden van statushouders onderzocht. Deze wijzigingen zijn onderdelen van de Asielnoodmaatregelenwet en de Wet invoering Tweestatusstelsel. Het gaat over nieuwe voorwaarden voor nareis voor gezinsleden van b-statushouders. En het gaat over inperking van welke gezinsleden tot het kerngezin gerekend worden. De impact en uitvoerbaarheid is getoetst voor IND, COA, Nidos, Raad voor rechtsbijstand, Raad voor de rechtspraak en Nederlandse gemeenten. Ook is de impact op de aanvrager getoetst. In de uitvoeringstoets wordt beschreven of de wijzigingen uitvoerbaar zijn en onder welke randvoorwaarden. Ook komt naar voren wanneer implementatie mogelijk is.

 

Wat gaat er vooraf aan een inwilliging bij de IND? Deze infographic biedt een inkijk in de proceduregeschiedenis voorafgaand aan ingewilligde aanvragen uit 2023. Migranten die een verblijfsvergunning voor Nederland willen verkrijgen, kunnen hiervoor bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) verschillende aanvragen indienen. Op deze wijze kan een proceduregeschiedenis worden opgebouwd die uiteindelijk kan leiden tot een verleende verblijfsvergunning. Om inzicht te geven in de omvang en opbouw van de proceduregeschiedenis van aanvragers waarvan de verblijfsaanvraag is ingewilligd, heeft de afdeling Onderzoek en Analyse (O&A) van de IND hier onderzoek naar gedaan.

In deze uitvoeringstoets is de impact op de uitvoeringsorganisaties van de uitbreiding mogelijkheden tot ongewenstverklaring (OVR) onderzocht voor de IND, Politie (AVIM), COA, DJI, DTenV, KMar, OM, en de Rvdr. Aanleiding voor het onderzoek is de uitbreiding van het toepassingsbereik van de OVR, opgenomen in de Asielnoodmaatregelenwet. In de uitvoeringstoets wordt beschreven welke uitvoeringsgevolgen de uitbreiding van de ongewenstverklaring heeft voor de IND, de ketenpartners en de vreemdeling. De OVR is een maatregel van de Nederlandse overheid tegen personen die als een gevaar worden gezien voor Nederland en wordt opgelegd in een besluit. Een vreemdeling die ongewenst is verklaard, is strafbaar als deze in Nederland verblijft en heeft geen rechtmatig verblijf als er een nieuwe (niet-asiel)aanvraag wordt ingediend. 

In dit rapport is de impact op de IND van de (voorgestelde) wijzigingen voor de geldigheidsduur van asielvergunningen onderzocht. Deze wijzigingen zijn onderdeel van de Asielnoodmaatregelenwet. Het gaat om het terugbrengen van de geldigheidsduur van de tijdelijke asielvergunning van vijf naar drie jaar. En het gaat om het afschaffen van een asielvergunning voor onbepaalde tijd. In het rapport wordt ook beschreven onder welke randvoorwaarden de IND de wijzigingen kan implementeren.
 

In deze uitvoeringstoets is de impact op de uitvoeringsorganisaties van invoering van het tweestatusstelsel voor asiel onderzocht, zoals verwoord in de Wet invoering tweestatusstelsel. De impact en uitvoerbaarheid is getoetst voor IND, COA, Nidos, Raad voor rechtsbijstand, Raad voor de rechtspraak en DTenV. Ook is de impact op de aanvrager getoetst. In de uitvoeringstoets wordt beschreven of de wijzigingen uitvoerbaar zijn en onder welke randvoorwaarden. Ook komt naar voren wanneer implementatie mogelijk is. 

De IND-afdeling Onderzoek en Analyse (O&A) heeft op verzoek van de directeur-generaal Migratie de Monitor Naturalisatie en Optie 2018-2024 ontwikkeld. Deze monitor bevat uitgebreide informatie over verschillende facetten van de naturalisatieprocedure en de optieverklaring. Het aantal naturalisatieverzoeken is de afgelopen zeven jaar verdubbeld. In totaal vroegen ruim 316.000 mensen in de afgelopen zeven jaar de Nederlandse nationaliteit aan. De gemiddelde wachttijd voor ingewilligde naturalisatieverzoeken is in zeven jaar tijd bijna gehalveerd van gemiddeld 344 dagen in 2018 tot 182 dagen in 2024.

De Dublinverordening in de praktijk
De Dublinverordening bepaalt welk EU-land verantwoordelijk is voor het behandelen van een asielaanvraag. Als iemand een asielverzoek in Nederland doet, toetst de IND of Nederland wel verantwoordelijk is voor de behandeling van die aanvraag. Is dat niet het geval, dan wordt de aanvraag behandeld in de Dublinprocedure met als doel de aanvrager over te dragen aan een andere de verantwoordelijke lidstaat. Nederland dient dan een claimverzoek in bij die lidstaat. In dit onderzoek is de effectiviteit van de Dublinprocedure in Nederland tussen 2017 en 2023 geëvalueerd. Het overdrachtspercentage naar aanleiding van deze claims is in deze periode gedaald.  Het onderzoek geeft inzicht in de factoren die daar een rol in spelen. Ook bevat het rapport aanbevelingen voor het optimaliseren van de huidige procedure. En blikken de onderzoekers vooruit naar de toekomstige procedure na implementatie van de Asiel- en Migratiebeheer Verordening die op 1 juli 2026 inwerking treedt.

 

In deze Uitvoeringstoets is de impact op de uitvoeringsorganisaties van de (voorgestelde) wijzigingen voor toegang tot de arbeidsmarkt voor asielzoekers die in procedure zijn onderzocht. De impact en uitvoerbaarheid is getoetst voor IND, COA en DTenV. Het UWV heeft een eigen uitvoeringstoets uitgevoerd. De aanleiding voor deze uitvoeringstoets lag zowel in het initiatiefwetsvoorstel “Wet verbetering toegang arbeidsmarkt nieuwkomers” als het Europese Asiel- en Migratiepact (art. 17 herziene Opvangrichtlijn). Het initiatiefwetsvoorstel beoogt een zo snel mogelijke toegang tot de arbeidsmarkt (na 1 maand) en een versimpeling van de procedure (afschaffing tewerkstellingsvergunningsplicht en afschaffen 24-weken-eis). De herziene Opvangrichtlijn schrijft voor welke groepen asielzoekers na een termijn van maximaal 6 maanden in elk geval toegang moeten krijgen tot de arbeidsmarkt. In de uitvoeringstoets wordt bezien of toegang tot de arbeidsmarkt uitvoerbaar is na een wachttermijn van 1, 3 of 6 maanden. Ook wordt bezien of differentiatie in wachttermijn voor verschillende groepen uitvoerbaar is.

Dit is een literatuurstudie waarin factoren aan bod komen die de besluitvaardigheid van medewerkers beïnvloeden. De studie behandelt literatuur over besluitvaardigheid in het algemeen, in de publieke sector en in het (internationale) migratiedomein.

In het Regeerprogramma (2024) staat dat het kabinet de voornemenprocedure uit de asielprocedure wil schrappen. IND/SUA/O&A heeft in opdracht van DG IND een uitvoeringstoets uitgevoerd met als doel het in kaart brengen van de uitvoeringsgevolgen van het afschaffen van de voornemenprocedure. Deze uitvoeringstoets heeft plaatsgevonden voordat de conceptwetsvoorstellen naar de Raad van State zijn gezonden voor advies. Indien de IND in de huidige situatie voornemens is om een asielaanvraag af te wijzen, dan wordt de aanvrager, onder opgave van redenen, hierover schriftelijk op de hoogte gebracht middels een voornemen tot afwijzing. De aanvrager en diens gemachtigde worden vervolgens in de gelegenheid gesteld om te reageren op het voornemen tot afwijzing middels een zienswijze. De voorgestelde wijziging houdt in dat de IND dit niet langer hoeft te doen. Met de afschaffing van de voornemenprocedure wordt een efficiëntieslag en vereenvoudiging in de asielprocedure beoogd. In de uitvoeringstoets wordt beschreven welke uitvoeringsgevolgen het afschaffen van de voornemenprocedure heeft voor de IND, de ketenpartners en de aanvrager.

Deze knelpuntenanalyse biedt inzicht in hoe herstel verzuim (HV) wordt ingezet door de IND. Het onderzoek richt zich op de omvang van herstel verzuim, de oorzaken van herstel verzuim, verklaart waarom herstel verzuim een knelpunt is voor de IND als organisatie, voor de IND-medewerkers en voor de aanvrager, en formuleert verbetermogelijkheden.

 

Welke factoren beïnvloeden de bestemmingskeuze van een asielzoeker? En zijn er specifieke factoren die Nederland (on)aantrekkelijk maken? In deze literatuuranalyse komen inzichten uit de wetenschap aan bod. Aan de hand van bestaande literatuur worden economische, sociale en beleidsmatige factoren uitgelicht die mogelijk invloed uitoefenen.

Nareis is het onder gunstige voorwaarden laten overkomen naar Nederland van familieleden van asielstatushouders de hiervoor in aanmerking komen. In het Hoofdlijnenakkoord van 16 mei 2024 is de invoering van een tweestatusstelsel aangekondigd, waarbij de mogelijkheid tot nareis voor subsidiair beschermden (B-statushouders asiel) beperkt werd.. De IND heeft in de zomer van 2024 een onderzoek uitgevoerd om snel in kaart te brengen wat de verwachte impact op de IND zou zijn van vijf mogelijke voorwaarden die zouden kunnen gaan gelden voor B-statushouders. Het betrof de volgende voorwaarden: een wachttermijn van een jaar; een inkomenseis; een inburgeringseis voor de nareiziger; een huisvestingseis; en een quotum.

 

In dit rapport zijn de uitkomsten te vinden van het onderzoek van de afdeling Onderzoek & Analyse van de IND naar de impact van de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) op zowel de IND als de aanvrager. De Wmebv wijzigt de Algemene wet bestuursrecht (Awb) op een zodanige wijze dat aanvragers het recht krijgen om alle type formele berichten (bijvoorbeeld berichten gerelateerd aan een aanvraag om een verblijfsvergunning) voortaan ook digitaal aan de IND te kunnen verzenden. Ook worden er eisen gesteld aan de verzending van alle elektronische berichten door de IND aan aanvragers. Deze meeste wijzigingen van de Wet gaan op 1 januari 2026 inwerking.

 

Deze invoeringstoets biedt inzicht in de eerste gevolgen van de aanscherpingen van de au-pairregeling van 1 oktober 2022. Hierbij is aandacht voor de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid voor zowel de doelgroep als de IND

Door de Spreidingswet wordt de opvang van asielzoekers meer verspreid, waardoor voor de IND en DTenV verandert waar en hoe asielzoekers beschikbaar zijn voor gehoren of, als hun aanvraag is afgewezen, vertrekgesprekken. Het onderzoek bekijkt de invloed van de Spreidingswet op beide organisaties, inclusief de invloed van de ministeriële regeling over de kwaliteit en werking van opvangvoorzieningen door gemeenten. Deze regeling heeft invloed op de IND en DTenV, maar was nog niet gereed tijdens een eerdere uitvoeringsscan en impactanalyse van de Spreidingswet in 2023. In dit onderzoek wordt de impact van de Spreidingswet op de IND en DTenV daarmee uitgebreid beschreven.

Voor migranten die als kenniswerker naar Nederland willen komen, of die er als kenniswerker werk willen vinden (de zogeheten ‘zoekjaarders’), bestaan specifieke migratieregelingen. In dit onderzoek komt onder meer aan bod hoe het migranten die hier in 2014 of 2017 gebruik van gemaakt hebben een aantal jaren na deze verblijfsvergunning (uiterlijk eind 2020) verging, bijvoorbeeld op het gebied van verblijf in Nederland, verblijfsvergunningen, wonen en werken. 

 

Halverwege 2023 heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de Algemene Asielprocedure Plus (AA+) ingevoerd. Deze procedure is bedoeld om asielzaken waarvan vooraf wordt verwacht dat zij complex zijn, met drie dagen extra binnen de algemene asielprocedure af te handelen. In deze evaluatie is onderzocht hoe de selectie van zaken voor de AA+, de behandeling in de praktijk en de afhandeling van zaken verloopt.

 

Vreemdelingen die een asielstatus krijgen toegewezen door de IND mogen onder omstandigheden gezinsleden laten overkomen (nareis). Sinds januari 2022 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in korte tijd drie uitspraken gedaan die de werkwijze in nareiszaken aanzienlijk hebben veranderd. De IND moet op een meer integrale manier kijken naar het beschikbare bewijsmateriaal om een feitelijke gezinsband aan te tonen. Ook moet de IND vaker een hoorzitting aanbieden wanneer de vreemdeling bezwaar maakt tegen een negatief besluit. Als derde wijziging moest de IND altijd een belangenafweging maken in 8 EVRM zaken, ook als het vindt dat de aanvrager niet aan de voorwaarde van beschermwaardig gezinsleven voldoet (deze wijziging is in een nieuwere uitspraak deels teruggedraaid). Deze invoeringstoets onderzoekt of veranderingen door de drie uitspraken uitvoerbaar zijn voor de doelgroep en de IND.

In de periode 2019-2022 was er een regeling voor het verlenen van een verblijfsvergunning op basis van arbeid (GVVA) voor de Aziatische horecasector. Deze regeling komt vanaf juli 2024 te vervallen. Door het vervallen van de regeling wordt verwacht dat er in het eerste halve jaar van 2024 (voor de wijziging) een piek in het aantal aanvragen zal zijn omdat men dan nog gebruik kan maken van het soepelere beleid. Het doel van deze EAUT was het in kaart brengen van de uitvoeringsgevolgen voor de IND van wijziging in het aantal GVVA-aanvragen als gevolg van deze beleidswijziging. 

Er zijn steeds meer signalen vanuit de uitvoering dat het werk complexer wordt. In dit onderzoek is gekeken of de complexiteit van het werk van de IND is veranderd tussen 2010 en 2022. Ook is onderzocht wat oorzaken zijn van een eventuele verandering in de complexiteit. Het onderzoek bevat handelingsperspectieven voor vermindering van, of betere omgang met, complexiteit. De visualisatie biedt een visuele samenvatting van de belangrijkste bevindingen.

De invoeringstoets is een lichtvoetige bestudering van de werking van nieuwe regelgeving in de praktijk, met bijzondere aandacht voor de gevolgen voor de doelgroep en de uitvoering. Naar aanleiding van de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtzaak Raad van State in februari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:423; Tjebbes) is een nieuw optierecht opgenomen in de Rijkswet Nederlanderschap (RWN). De optieprocedure is een verkorte procedure om (weer) Nederlander te worden. De nieuwe optieprocedure ziet op personen die als gevolg van hun automatische verlies van het  Nederlanderschap ook het Unieburgerschap hebben verloren. In deze invoeringstoets is onderzocht in hoeverre de nieuwe optieprocedure en de daaraan gerelateerde evenredigheidstoets (zoals opgenomen in art. 6 lid 1 onder p RWN) uitvoerbaar is voor zowel de doelgroep als de uitvoerende instanties. 

 

 

Evaluatie van drie wijzigingen in de asielprocedure: samenvoegen gehoren, formalisering aanmeldfase met uitvraag asielmotief en invoering algemene asielprocedure plus (AA+).

Wat is de impact van de herziene Europese kennismigrantenrichtlijn van 2021 op de IND? Deze uitvoeringstoets brengt de gevolgen van deze ‘Europese blauwe kaart’ voor de organisatie in kaart.

In het eerste halfjaar van 2022 deed bijna de helft van de Jemenitische asielzoekers in Europa een asielaanvraag in Nederland. Deze vooral cijfermatige analyse onderzoekt de reden hiervoor.

Onderzoek naar de afdoening van optieverklaringen voor het verkrijgen van het Nederlanderschap door uitvoeringsinstanties in Nederland en het Caribische deel van het koninkrijk.

 

 

Wat is het effect van het wetsvoorstel vaststellingsprocedure staatloosheid, waarmee iemand staatloosheid kan laten vaststellen door de civiele rechter, op de IND en DT&V?

Geleerde lessen en verbeterpunten voor de samenwerking van de IND, DT&V en de andere partners in het Samenwerkingsverband Kinderen in het Vreemdelingenbeleid (SKIV).

Onderzoek naar de ontwikkelingen in Nederland en de EU, naar aanleiding van een opvallende stijging van het aantal asielaanvragen van alleenstaande minderjarige vreemdelingen.

Onderzoek naar de aantallen aanvragen voor reguliere humanitaire en familie gerelateerde verblijfsregelingen (2010-2021) en het mogelijke waterbedeffect tussen deze regelingen door beleidswijzigingen. 

Analyse van de knelpunten in de nareisprocedure binnen en buiten de IND, met aanbevelingen om de procedure te verbeteren.

 

Onderzoek naar de verwachte gevolgen in de uitvoering voor de IND van de gewenste invoering van een regeling voor beoefenaars van een vrij beroep en dienstverleners.

Onderzoek naar de verwachte gevolgen voor de IND en DUO van twee noodbesluiten die de regels wijzigen voor de naturalisatietoets en het verkrijgen van een sterker verblijfsrecht.

Evaluatie van het herbeoordelingsproces van de asielstatus van Soedanezen na het gewijzigde landenbeleid, met aanbevelingen voor toekomstige grote herbeoordelingsprojecten.

Analyse van de invloed van het arrest Chavez-Vilchez op de aantallen aanvragen, inwilligingspercentages en profielen van de aanvragers in het derde jaar sinds de uitspraak.

Onderzoek naar de mogelijke gevolgen voor de uitvoering van de IND van drie concept-aanscherpingen van de au-pairregeling.

Evaluatie van de gevolgen voor de IND en DTenV van het gewijzigde medische beleid na de uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Paposhvili v. België.

Analyse van de gevolgen voor de IND en ketenpartners van drie inreisverbod-wijzigingen: de duur, de coulancetermijn bij overschrijding van de vrije termijn en het inreisverbod voor minderjarigen met ouders met een inreisverbod.