Als er ergens in de wereld een conflict ontstaat, kan de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid een besluit- en vertrekmoratorium instellen. Moratorium betekent uitstel. De IND pauzeert in deze situatie beslissingen op verblijfsaanvragen voor asielzoekers uit het moratorium-gebied.
De IND (besluitmoratorium) wijst lopende asielverzoeken niet af, maar kent ook geen verblijfsvergunningen toe. Ook neemt de IND geen nieuwe asielaanvragen in behandeling van deze groep. De Dienst Terugkeer en Vertrek (vertrekmoratorium) stuurt uitgeprocedeerde asielzoekers tijdens het moratorium niet terug naar het conflictgebied. Feitelijk bestaat een besluit- en vertrekmoratorium dus uit twee delen, die in de praktijk altijd samen ingesteld worden.
Alle asielzoekers die onder het moratorium vallen, hebben recht op onder andere opvang en gezondheidszorg in Nederland. Omdat de betrokken asielzoekers (nog) geen verblijfsvergunning hebben, kunnen ze geen familie naar Nederland laten komen. Zo’n vergunning is namelijk een voorwaarde voor gezinshereniging.
Bij een besluit- en vertrekmoratorium wil de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid afwachten hoe een conflict zich ontwikkelt, omdat de verwachting is dat deze situatie in elk geval voor een korte periode onzeker is. Geweld kan oplaaien, maar de situatie in het land of gebied kan ook weer stabiel(er) worden. Asielzoekers kunnen hierdoor in die periode misschien extra redenen krijgen om asiel aan te vragen, maar het kan ook zijn dat de redenen juist wegvallen.
In de beginperiode van een conflict is er weinig informatie over de situatie in het gebied. Een moratorium geeft het ministerie van Buitenlandse Zaken de mogelijkheid om daar onderzoek naar te doen. Het ministerie van Justitie en Veiligheid maakt op basis van de uitkomsten goed onderbouwd beleid voor het conflictgebied, met regels en richtlijnen voor asielaanvragen. Dat kan even duren.
Een besluit- en vertrekmoratorium duurt in eerste instantie zes maanden. De staatssecretaris kan het moratorium verlengen met nog een keer zes maanden. Een vertrekmoratorium mag maximaal één jaar duren, een besluitmoratorium heeft geen wettelijk maximum. Omdat het een tijdelijk middel is, duurt het in de praktijk vaak maximaal één jaar.
Het moratorium kan gelden voor een land, gebied of voor een bepaalde groep mensen. Landen waarvoor in het verleden een besluit- en vertrekmoratorium gold zijn bijvoorbeeld Oekraïne en Afghanistan. Een voorbeeld van zo’n groep: Russische mannen van 18 tot 27 jaar die zijn opgeroepen, maar dienstplicht weigeren vanwege de oorlog in Oekraïne.
Een besluitmoratorium geldt alleen voor mensen met de nationaliteit van het land waarvoor het moratorium geldt. Een vertrekmoratorium geldt voor iedereen die na een afwijzing naar dat land teruggestuurd wordt. Dit is om te voorkomen dat ook deze groep in een onveilige situatie terecht kan komen.
Omdat er op dat moment geen asielbeleid is om de aanvragen aan te toetsen, neemt de IND tijdens het moratorium geen beslissingen. We stellen de beslissing van lopende aanvragen uit en verlengen de beslistermijn met één jaar, tot maximaal 21 maanden. Bij nieuwe aanvragen doen we alleen een eerste gesprek (aanmeldgehoor), om vast te stellen of diegene onder het moratorium valt. Als dat zo is, pauzeren we de procedure daarna. Als iemand die onder het moratorium valt eerder een afwijzing heeft gekregen en in (hoger) beroep is gegaan, dan trekt de IND de zaak in tot er duidelijkheid is.
In sommige gevallen neemt de IND tijdens een moratorium wél een beslissing op een asielaanvraag. Als iemand al een verblijfsvergunning heeft in een ander Europees land of daar eerder asiel heeft aangevraagd, dan wijzen we de aanvraag af. Dit omdat in deze situatie het andere land dan verantwoordelijk is voor de asielaanvraag (Dublinverordening).
En als de verlengde beslistermijn van 21 maanden is bereikt, pakken we de aanvraag weer op. De IND kijkt dan eerst of iemand recht heeft op een verblijfsvergunning vanwege persoonlijke omstandigheden. Bijvoorbeeld als iemand door geloof of seksuele voorkeur onveilig is in eigen land. Is dat niet zo? Dat er onvoldoende informatie is, betekent dat de IND niet kan beoordelen wat het risico is bij terugkeer. Maar dat betekent ook dat niet zeker is dat iemand géén gevaar loopt in het conflictgebied. Daarom krijgt deze asielzoeker in principe een positieve beslissing en dus verblijfsvergunning. Behalve als er signalen zijn dat iemand bijvoorbeeld oorlogsmisdrijven heeft gepleegd of een gevaar vormt voor de Nederlandse samenleving.
De IND beoordeelt of iemand die asiel aanvraagt recht heeft om in Nederland te blijven. Een medisch onderzoek is bijna altijd onderdeel van deze asielprocedure. Maar welke onderzoeken zijn er precies, en in welke situaties wordt zo’n onderzoek…
Als iemand een aanvraag doet voor een verblijf in Nederland, moet de IND binnen een bepaalde tijd een beslissing nemen op die aanvraag. Dit is de wettelijke beslistermijn. Als de IND niet binnen deze wettelijke termijn beslist, kan het zijn dat we…
Bij het beoordelen van verblijfsaanvragen let de IND op risico’s en bedreigingen voor de nationale veiligheid. Zoals terrorisme. Ook kan de IND maatregelen nemen, die helpen om de nationale veiligheid te beschermen.