Overlastgevende asielzoekers: dit doet de IND

Overlastgevende asielzoekers houden de gemoederen flink bezig, vooral als er incidenten zijn. Niet alleen media en politiek zijn er scherp op, maar ook de samenleving kijkt kritisch mee. Maar wat is overlast precies? En hoe pakt de IND dit aan?

Overlast, wat is dat?

Overlast is niet altijd zwart-wit. Wat voor de één vervelend is, hoeft voor een ander geen probleem te zijn. Daarom baseert de IND zich op de Vreemdelingencirculaire. Daarin staan de beleidsregels die gelden in het vreemdelingenbeleid. Onder overlast valt onder andere:

• het lastigvallen van medebewoners of personeel van opvanglocaties;
• herhaaldelijk agressief gedrag (verbaal of fysiek);
• het aanrichten van vernielingen of het veroorzaken van incidenten in de omgeving van opvanglocaties;
• discriminatie of intimidatie;
• het plegen van strafbare feiten in of rond een opvanglocatie of in het openbaar vervoer.

Wat doet de IND?

Asielzoekers, die overlast veroorzaken én weinig kans maken op een verblijfsvergunning, gaan zo snel mogelijk door de asielprocedure heen. De asielzaak wordt met prioriteit ingepland en de rust- en voorbereidingstermijn komt – als dat mogelijk is – te vervallen. Daardoor is de zaak sneller aan de beurt en kan de IND eerder duidelijkheid geven over de verblijfsstatus en verdere overlast beperken.

Overlast leidt in ieder geval nooit tot het sneller verkrijgen van een verblijfsvergunning. Als het interventieteam een zaak niet kan oppakken, omdat deze kansrijk is, wordt er bijvoorbeeld in een lokaal ketenoverleg (LKO) van het AZC waar de overlastgever verblijft een plan van aanpak opgemaakt door de ketenpartners.

Interventieteams

Versnellen kan de IND niet alleen. In Ter Apel en Budel werken de interventieteams van de IND daarom nauw samen met het partners, zoals het COA, de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM) en de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV). De sleutel tot succes? Vroegsignalering. Hoe eerder overlast wordt gesignaleerd, hoe effectiever er kan worden opgetreden. 

Een versnelde aanpak ziet er vaak zo uit:

1. Signaleren: Het COA, politie of IND-medewerkers melden de overlast bij het interventieteam.
2. Beoordeling: De IND onderzoekt of de overlastgever weinig kans maakt op een verblijfsvergunning.
3. Versnellen: als de overlastgever inderdaad een kleine kans op verblijf heeft, wordt de behandeling van de aanvraag versneld opgepakt. De rust- en voorbereidingstermijn wordt waar mogelijk onthouden en de asielzaak wordt naar voren gehaald. Alle ketenpartners trekken samen op om die versnelde procedure soepel te laten verlopen. Het COA reikt bijvoorbeeld uitnodigingen van de IND in persoon uit aan de asielzoeker of begeleidt hen zelfs naar het gehoor.
4. Overdracht aan DTenV: De asielzoeker wordt direct overgedragen aan DTenV, die meteen een vertrekgesprek voert om terugkeer te bespoedigen. DTenV is daar al op voorbereid, omdat de ketenpartners de casus al besproken hebben in een ketenoverleg.

Meer weten over hoe zo’n interventieteam werkt? Lees dan het artikel ‘Overlastgevers komen er niet mee weg’ in de VreemdelingenVisie. 

In de praktijk

Een jongeman meldt zich aan in Ter Apel. Al snel veroorzaakt hij meerdere incidenten: hij bedreigt bewoners, vernielt spullen, slaat met deuren en beledigt het personeel. Het COA meldt deze overlast direct aan de IND. Uit het dossier blijkt vervolgens dat hij eerder strafbare feiten heeft gepleegd. 

Omdat hij uit een land komt waarvan bekend is dat inwoners meestal geen asiel krijgen, prioriteert de IND zijn aanvraag. Binnen enkele dagen wordt hij gehoord en afgewezen. 

De IND reikt de beschikking uit op de locatie Ter Apel. Daar zijn collega’s van de DTenV aanwezig; die voeren meteen een vertrekgesprek. 

Altijd maatwerk 

Hoe begrijpelijk de roep om snelle actie ook is: versnellen gebeurt alleen als dat juridisch mogelijk en verantwoord is. Een asielzoeker die overlast veroorzaakt, wordt niet zomaar uitgezet. En het afwijzen van een aanvraag – ook in geval van ernstige overlast – moet goed worden onderbouwd. Daarbij laten Dublin-procedures – waarbij een ander EU-land verantwoordelijk is voor de asielaanvraag – zich minder makkelijk versnellen, omdat de IND afhankelijk is van de reactie van dat andere land. 

Soms zijn psychische problemen, trauma of verslaving de oorzaak van overlastgevend gedrag. Ook dan probeert de IND de asielprocedure, waar mogelijk, te versnellen. Het overlastgevende gedrag wordt niet meegenomen in het beoordelen van de aanvraag. De IND kan wel een medisch advies opvragen voor het gehoor plaatsvindt.

De IND grijpt in waar het kan en moet. Maar altijd met zorgvuldigheid en in samenwerking. Maatwerk blijft belangrijk.