IND-jaarcijfers 2024: meer dwangsommen door meer juridische procedures

De meeste aanvragen kan de IND op tijd behandelen. Bij een groot deel van de asielaanvragen, aanvragen voor gezinshereniging en bij bezwaarprocedures lukt dat helaas niet altijd. Hierdoor wachten nog steeds veel mensen lang op een beslissing. Het gevolg is dat meer mensen een gerechtelijke procedure starten en de IND meer dwangsommen moet betalen. Het aantal ingebrekestellingen steeg in 2024 naar bijna 30.000, waardoor de IND 36,8 miljoen euro aan dwangsommen moest betalen.
Deze cijfers zijn te zien in de jaarcijfers van de IND. Volgens directeur-generaal Rhodia Maas onderstrepen ze dat de uitdagingen voor de IND groot blijven. ‘Ondanks dat we hard werken, ligt er een grote stapel openstaande aanvragen op ons te wachten. Steeds meer aanvragers moeten lang wachten op een beslissing. De hoeveelheid werk is de afgelopen jaren niet alleen groter geworden, door regelgeving, rechterlijke uitspraken en interne werkinstructies is het werk zelf ook steeds complexer geworden. Dat is mij allemaal een doorn in het oog. Daarom moeten we ons werk vereenvoudigen en slimmer werken. Zeker nu we ons voorbereiden op grote veranderingen in het asiel- en migratiestelsel. Door bijvoorbeeld de door het kabinet aangekondigde wetsvoorstellen en het Europees Asiel- en Migratiepact.’

Gezinshereniging: flink meer aanvragen en langere wachttijden

Het aantal aanvragen voor nareizende gezinsleden van asielstatushouders is de afgelopen jaren flink gestegen. Ondanks dat de IND op deze aanvragen meer beslissingen neemt dan de voorgaande jaren, kunnen we het aantal aanvragen niet bijhouden. Het aantal mensen dat momenteel wacht op een beslissing is meer dan 75.000. De gemiddelde wachttijd was afgelopen jaar 70 tot 84 weken.

Meer gerechtelijke procedures en meer dwangsommen

Steeds meer mensen spannen een gerechtelijke procedure aan omdat ze het niet eens zijn met de beslissing die de IND nam op hun verblijfsaanvraag. Maar een groot deel van de procedures heeft ermee te maken dat de IND, met name bij nareisaanvragen, de beslistermijnen heeft overschreden. Dit vraagt veel inzet van onze medewerkers. Afgelopen jaar werden zo’n 68.000 gerechtelijke procedures afgehandeld. Dat aantal is bijna het dubbele ten opzichte van twee jaar geleden (35.390). In 2023 was dat aantal 53.360. Ondanks het grote aantal was de IND in 2024 bij bijna 100% van de zittingen aanwezig. Dat IND-medewerkers goed onderbouwde beslissingen nemen blijkt uit het percentage instandhoudingen door de rechter: 87% bij asielzaken en 86% bij reguliere zaken. De IND betaalde in 2024 36,8 miljoen euro aan dwangsommen. Dwangsommen dragen volgens ons niet bij aan sneller beslissen. Daarom zijn wij er geen voorstander van. De Tweede Kamer stemde afgelopen jaar in met de afschaffing van bestuurlijke dwangsommen in vreemdelingenzaken, maar rechterlijke dwangsommen blijven van kracht. Wij pleiten er al langer voor ook de rechterlijke dwangsommen af te schaffen. Zodat we ons volledig kunnen richten op het behandelen van nieuwe aanvragen.

Naturalisatie: stijgend aantal aanvragen, daling van openstaande aanvragen

Afgelopen jaar kreeg de IND flink meer aanvragen voor naturalisatie: 54.780 ten opzichte van 43.390 in 2023. De IND nam op dit gebied bijna 900 meer beslissingen dan er aanvragen werden gedaan. Door deze hoge productiviteit daalde het aantal openstaande aanvragen naar 16.590. De top 3 van nieuwe Nederlanders in 2024 had eerder de Syrische, Indiase en Turkse nationaliteit.

Reguliere migratie: stabiel, aantal bezwaarzaken neemt iets af

Een groot deel van het werk van de IND bestaat uit het behandelen van aanvragen van mensen die naar Nederland komen voor werk, studie of de liefde. Bij het merendeel van deze categorieën daalde het aantal aanvragen in 2024. Behalve bij arbeidsmigranten, daar zette de stijgende lijn van de afgelopen jaren zich ook in 2024 voort. In 2024 behandelde de IND zo’n 6.600 van deze aanvragen. Voor alle reguliere verblijfsaanvragen geldt dat de IND met het aantal beslissingen in de pas loopt. Hierdoor blijft het aantal te behandelen aanvragen stabiel.

Door inzet van extra capaciteit bij de behandeling van bezwaarzaken (bij regulier) is het aantal beslissingen flink gestegen: 27.780 ten opzichte van 19.770 een jaar eerder. Het aantal openstaande zaken is hierdoor afgenomen. De IND blijft komend jaar hierop meer capaciteit inzetten.

Asielaanvragen: minder aanvragen, meer beslissingen, maar oplopende wachttijden

In 2024 deden 32.180 asielzoekers een eerste asielaanvraag in Nederland. Dit is een daling van het aantal nieuwe asielzoekers dat een aanvraag deed in Nederland ten opzichte van de twee voorgaande jaren: 38.380 (2023) en 35.540 (2022). Veruit de meeste asielaanvragen worden behandeld in de algemene of verlengde asielprocedure (spoor 4). De IND nam in 2024 hierin 33.160 beslissingen. Dat is opnieuw meer dan het voorgaande jaar. Toch steeg het aantal openstaande asielaanvragen, omdat ook afgelopen jaar het aantal te behandelen aanvragen hoger was dan wat de IND aankan. Het aantal aanvragers dat wacht op een beslissing is hierdoor gegroeid naar bijna 51.000. De gemiddelde wachttijd in de algemene of verlengde asielprocedure was afgelopen jaar 53 weken. Het inwilligingspercentage voor deze asielaanvragen daalde in 2024 naar 58% ten opzichte van 61% en 78% in respectievelijk 2023 en 2022.

Kansen

De IND ziet kansen om de wachttijden aan te pakken. Door werkprocessen te vereenvoudigen, slimmer en efficiënter te werken en capaciteit zo effectief mogelijk in te zetten, verwacht de organisatie de productiviteit duurzaam te verhogen en aanvragers sneller duidelijkheid te bieden. ‘We hebben hiervoor uiteraard wel de tijd, ruimte en een stabiele financiering nodig’, benadrukt Rhodia Maas. Grote veranderingen, zoals het Europees Asiel- en Migratiepact en de plannen uit het regeerprogramma, bieden extra mogelijkheden om processen verder te verbeteren en de dienstverlening voor aanvragers te optimaliseren. Het Europese Asiel- en Migratiepact, dat in juni 2026 van kracht wordt, heeft grote gevolgen voor het werk van de IND. Tegelijkertijd biedt het pact ons de kans om het asielproces opnieuw vorm te geven en efficiënter te maken. Ook het regeerprogramma biedt hiervoor ruimte. Maar het is wel essentieel dat zoveel mogelijk veranderingen tegelijkertijd worden doorgevoerd, samen met de invoering van het pact.’

Dienstverlening

Ondanks de grote hoeveelheid aanvragen die de IND ter behandeling krijgt, hecht de IND eraan om een goede dienstverlener te zijn en goed bereikbaar te blijven. In 2024 nam het aantal loketbezoeken opnieuw toe. Bijna 600.000 keer werd een afspraak gemaakt bij het IND-loket en andere IND-servicepunten voor onder andere het afnemen van biometrie, het uitreiken van een verblijfsdocument of informatie over verblijfsprocedures. De IND zag het aantal klachten in 2024 dalen naar 3.920.