Evaluatie wijzigingen Algemene Asielprocedure

De wijzigingen zijn doorgevoerd in een hectische tijd waarin alle capaciteit ingezet moest worden voor het behandelen van het grote aantal aanvragers. Daardoor is de potentie van de wijzigingen nog niet helemaal benut. Maar de evaluatie laat zien dat alle betrokkenen vertrouwen hebben in de toepassing. 

Evaluatie van de drie belangrijkste wijzigingen

In het onderzoek heeft de IND de drie belangrijkste wijzigingen in de asielprocedure geëvalueerd:
1)    Het samenvoegen van het aanmeldgehoor en eerste gehoor;
2)    Het formaliseren van het aanmeldgehoor en uitvragen van het asielmotief in het aanmeldgehoor;
3)    De mogelijkheid om de Algemene Asielprocedure (AA) op voorhand te verlengen met drie dagen naar de AA+.

Per wijziging lichten we de belangrijkste resultaten toe. 

Samenvoegen aanmeldgehoor en eerste gehoor

Het aanmeldgehoor wordt gehouden in de aanmeldfase. De aanmeldfase wordt opgevolgd door de rust en voorbereidingstijd (RVT), waarna de Algemene Asielprocedure (AA) start. Voorheen startte de AA met het eerste gehoor. In zowel het aanmeldgehoor als in het eerste gehoor werden vragen gesteld over de identiteit, nationaliteit en reisroute. Dit was een dubbeling in het proces. Om de dubbeling in het proces weg te nemen, is het aanmeldgehoor geformaliseerd en in wetgeving opgenomen en is het eerste gehoor afgeschaft. 
Het afschaffen van het eerste gehoor levert hele concrete besparingen op: gemiddeld twee uur per zaak voor zowel IND medewerkers als tolken. Van twee gehoren naar een is ook prettiger voor de aanvrager, omdat hier veel dezelfde informatie uitgevraagd werd. 
Het tijdig beschikbaar zijn van onderzoeksresultaten met betrekking tot de herkomst van de asielzoeker en documenten, wordt als knelpunt genoemd. Eerder was het dan mogelijk om dit in het eerste gehoor af te handelen. Nu is het extra belangrijk dat deze informatie er op tijd is; vóórdat het aanmeldgehoor plaatsvindt. Als dat niet lukt, wordt dit verder besproken in de AA (het nader gehoor), hetgeen wel ten koste gaat van de tijd om asielmotieven uit te vragen. 

Formeel aanmeldgehoor met asielmotief

Het formaliseren van de aanmeldfase betekent dat iedere aanvrager na de identificatie en registratie door de vreemdelingenpolitie (AVIM) een aanmeldgehoor moet krijgen. Met het formaliseren van de aanmeldfase is de mogelijkheid weggenomen om de vragen uit het aanmeldgehoor te verschuiven naar een eerste gehoor. Tegelijkertijd is er enige flexibiliteit in de timing van het aanmeldgehoor, aangezien niet is vastgelegd wanneer dit precies dient plaats te vinden. Het uitvragen van het asielmotief in het aanmeldgehoor verloopt volgens betrokkenen goed. Wel wordt het asielmotief nog weinig ingezet om de verlengde AA procedure (AA+) toe te passen. Alle betrokkenen verwachten wel dat de AA+ meerwaarde kan hebben voor het IND-proces en de vreemdeling zelf.

Verlengen van de Algemene Asielprocedure (AA+)

Het doel van de invoering van de AA+ was het voorkomen dat een zaak doorstroomt naar de Verlengde Asielprocedure (VA). Als er minder zaken naar de VA doorstromen, heeft dat een positief effect op het aantal openstaande aanvragen. Daarnaast draagt dit bij aan doorlooptijden. Zo hoeven aanvragers niet langer dan noodzakelijk te wachten op een besluit en krijgen bovendien eerder helderheid over wanneer dit besluit zal komen.

Zowel IND-medewerkers als ketenpartners onderschrijven de doelen van de AA+ en zien potentie in deze wijziging. Betrokkenen geven aan dat zij denken dat het asielmotief een mooi aanknopingspunt biedt voor efficiënte afhandeling van asielzaken. In de onderzoeksperiode werd echter nog weinig gebruik gemaakt van deze mogelijkheid en werd de AA+ alleen in uitzonderlijke gevallen toegepast. Door de beperkte inzet van de AA+ zijn de beoogde effecten daardoor volgens hen nog onvoldoende opgetreden. Inmiddels is de werkwijze gewijzigd, waarbij de instructie is om eerder gebruik te maken van de AA+.

Over het onderzoek

De evaluatie is uitgevoerd door de IND. Daarbij zijn naast het COA en de DT&V, ook Vluchtelingenwerk, de Raad voor Rechtsbijstand, de Nederlandse Orde van Advocaten en Nidos betrokken.