IND spreekt met Tweede Kamer over wetsvoorstellen

Lees hieronder de openingstekst van de IND, die is uitgesproken door Rhodia Maas, directeur-generaal IND.

----------------

Voorzitter, 

Dank voor de uitnodiging om met de commissie in gesprek te gaan over de uitvoering van de asielnoodmaatregelenwet en de wet invoering tweestatusstelsel. Ik ben Rhodia Maas, DG van de IND. 
Wij zijn verheugd dat de uitvoering van de asielwetten niet alleen aandacht krijgt van uw commissie, maar zelfs een hoofdonderwerp is. 
De wetgever krijgt gelukkig de laatste 5 a 10 jaar meer aandacht voor de uitvoerbaarheid van beleid. Dat is positief, want alleen met uitvoerbaar beleid kunnen we problemen echt oplossen.
We hebben uiteraard met de minister over de uitvoerbaarheid gesproken. Zij is goed op de hoogte  van wat wij positief aan de wetten vinden en van onze zorgen over de wetten.
Kort samengevat: een aantal maatregelen gaat de IND helpen in de uitvoeringspraktijk. Timing is daarbij cruciaal. Onze oproep is: laat  de grote veranderingen, zoals de invoering van een tweestatusstelsel, samenvallen met de invoering van het asiel- en migratiepact in 2026. Dat is het moment waarop we veel aanpassingen in de asielprocedure moeten doorvoeren. Want de IND kan veel aan, maar niet alles tegelijk. 
Voorzitter, de IND staat voor een “opgave”, en dat kun je met gemak een understatement noemen. Ik noem een aantal cijfers om dat te illustreren:

• het aantal mensen dat wacht op een beslissing op hun asielaanvraag is gestegen tot ruim 50 duizend. En dat terwijl de IND in 2024 op meer zaken heeft beslist dan in 2023.
• Het gevolg: forse wachttijden, want de IND kan jaarlijks ongeveer 30.000 van dit soort  aanvragen behandelen.
• En ruim 65 duizend nareisaanvragers wachten op dit moment op een besluit van de IND. 
   

Beslissen op al die openstaande aanvragen kost tijd, terwijl er continu nieuwe aanvragen worden ingediend. De wachttijden blijven voorlopig dus hoog en dat heeft grote gevolgen voor mensen, mensen die lang in onzekerheid blijven. 
En er zijn naast deze openstaande aanvragen  meer ontwikkelingen die de IND onder druk zetten.  

Grote wijzigingen die op het migratie terrein min of meer tegelijkertijd op ons afkomen, vragen veel van de organisatie:
-    de asielnoodmaatregelenwet, 
-    het tweestatusstelsel 
-    maar ook de invoering van het Migratiepact over 444 dagen.

Bovendien loopt de richtlijn tijdelijke bescherming (RTB) voor ontheemden uit Oekraïne, volgend jaar af.  Onzeker is nog hoe dit wordt ingeregeld, maar of dat 130 000 extra te behandelen asielaanvragen  met zich brengt of dat er een andere oplossing wordt gekozen, het einde van de RTB zal een extra uitdaging voor de IND met zich mee brengen.

De vraag is nu: hoe vervullen wij onze maatschappelijke opdracht en wat heeft de IND daarvoor nodig?

Wat ons helpt, is het afschaffen van de wet dwangsommen. Voor de IND is de uitwerking van deze wet desastreus zonder dat het doel van de wet wordt bereikt, namelijk dat we sneller beslissen.

Ook blijf ik benadrukken dat meerjarige financiële duidelijkheid van groot belang is. Zoals de minister tijdens de begrotingsbehandeling in de Kamer heeft aangegeven, is dit gelukkig al onderwerp van gesprek.

Zelf pakken we de wachttijden aan door slimmer te werken en door ons werk eenvoudiger te maken. Ons belangrijkste doel is om in 2028 25% productiever te zijn. Dat is ambitieus, maar ik ben ervan overtuigd dat het ons gaat lukken.

U ziet: er is de IND veel aan gelegen om onze wettelijke taak goed en tijdig uit te voeren. We zetten ons daar dagelijks keihard voor in. Dat blijven we doen, dat spreekt voor zich, ook bij nieuw beleid.

Maar we kunnen het niet alleen. Daarom zijn we met de minister in gesprek, om aandacht te blijven geven aan de uitvoerbaarheid van alle veranderingen.  

Voor de IND zijn de asielwetten uitvoerbaar, mits we de tijd krijgen om ze op de juiste manier en op het juiste moment te implementeren. Het belangrijkste is dat het tweestatusstelsel tegelijk in werking treedt met het Migratiepact, in juni 2026

Voor ik verder inga op onze aandachtspunten, wil ik voorop stellen dat een aantal van de voorgestelde maatregelen de IND kan helpen. Denk bijvoorbeeld aan de maatregelen die de asielprocedure sneller maken, zoals het schrappen van de voornemenprocedure. En het afwijzen van asielaanvragen van mensen die doelbewust niet komen opdagen voor een gehoor.

Wij hebben drie aandachtspunten bij de wetsvoorstellen:
1.    Uitgangspunt van beide wetten is onmiddellijke inwerkingtreding. Of er overgangsrecht nodig is, hangt wat ons betreft af van het onderwerp. Voor het tweestatusstelsel ondersteunt de IND onmiddellijke werking. Het stelsel leidt tot extra werk voor de IND, maar door het van toepassing te verklaren op lopende aanvragen, wordt voorkomen dat we  nog meer verschillende werkwijzen hanteren.

2.    Voor de nareisvoorwaarden en inperking van het kerngezin pleit de IND wel voor overgangsrecht. We zien juridische kwetsbaarheid als het uitgangspunt blijft dat de nieuwe wetgeving ook van toepassing wordt op lopende aanvragen. We hebben onze zorgen of dit standhoudt in hoger beroep. Het gevolg is dan dat de IND nieuwe besluiten zal moet nemen en daarbij de extra nareisvoorwaarden niet mag tegenwerpen. Dat levert onnodig extra werk op, terwijl het beoogde doel niet wordt bereikt. Voor het inperken van het kerngezin geldt hetzelfde.

3.    En de belangrijkste heb ik eerder al aangegeven: stem het moment van inwerkingtreding van de verschillende wetswijzigingen op elkaar af en houd rekening met de samenhang van de implementatie van het Migratiepact. Voer het tweestatusstelsel tegelijkertijd met Migratiepact in. Dit is voor ons het zwaarste punt. De IND kan heel veel aan, maar niet alles tegelijk.

Voorzitter,

De IND waardeert de uitnodiging van uw Kamer om uitgebreid over de uitvoerbaarheid van de asielwetten in gesprek te gaan.

Omdat de minister verantwoordelijk is voor de politieke en beleidsmatige keuzes, zullen wij ons in de beantwoording van uw vragen beperken tot de uitvoeringsaspecten van de twee wetten. Met vragen over andere onderwerpen bent u overigens altijd welkom voor een gesprek of werkbezoek.

Dank u wel.